Ngày 11/03/1945
Ngày 9/3/1945, Nhật đảo chính Pháp chiếm toàn cõi Đông Dương, tạo thời cơ để cách mạng Việt Nam vùng lên. Tại Quảng Ngãi, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương, Ủy ban khởi nghĩa Ba Tơ được thành lập, dẫn dắt quần chúng nhân dân giành chính quyền.
Ngày 11/3/1945, quyết tâm khởi nghĩa được thông qua. Đông đảo nhân dân Ba Tơ, tay cầm giáo mác, dao rựa, cùng cờ đỏ sao vàng rực rỡ, tập trung tại sân vận động Ba Tơ, tham gia mít tinh lịch sử. Những tiếng hô vang dội các khẩu hiệu cách mạng tạo nên khí thế hừng hực. Ngay sau mít tinh, đội quân du kích do tổ chức Đảng và Việt Minh chỉ huy đã tiến công vào đồn khố xanh và nha kiểm lý. Dưới sức mạnh như vũ bão của nhân dân và lực lượng cách mạng, địch buộc phải đầu hàng, giao nộp vũ khí.
Ngày 12/3/1945, chính quyền cách mạng do đồng chí Phạm Kiệt làm đội trường, đồng chí Nguyễn Đôn làm chính trị viên tại Ba Tơ được thiết lập. Ủy ban Nhân dân Cách mạng lâm thời và Đội du kích Ba Tơ gồm 28 chiến sĩ anh dũng chính thức ra mắt tại bãi Hang Én. Dưới khẩu hiệu “Hi sinh vì Tổ quốc,” các chiến sĩ tuyên thệ, khẳng định quyết tâm chiến đấu vì độc lập, tự do.
Khởi nghĩa Ba Tơ giành thắng lợi nhanh chóng, trở thành biểu tượng của tinh thần kháng Nhật cứu nước tại miền Trung Trung Bộ. Đội du kích Ba Tơ không chỉ là lực lượng vũ trang cách mạng đầu tiên của khu vực mà còn đặt nền móng cho các lực lượng vũ trang liên khu V sau này. Hào khí Ba Tơ mãi mãi là biểu tượng sáng ngời về ý chí kiên cường và lòng yêu nước của dân tộc.
Ngày 15/05/1945
• Sự kiện: Việt Nam Giải phóng quân ra đời
• Địa điểm: Định Biên, Định Hóa, Thái Nguyên
Trong quá trình lãnh đạo công cuộc vận động khởi nghĩa vũ trang, giành chính quyền về tay nhân dân, Đảng ta rất quan tâm đến việc xây dựng và phát triển lực lượng vũ trang cách mạng.
Dưới sự lãnh đạo của các cấp bộ Đảng, đến đầu năm 1945, trên thực tế, lực lượng vũ trang ba thứ quân đã hình thành và đóng vai trò nòng cốt trong các cuộc đấu tranh của nhân dân ta, nhất là ở Bắc Kỳ và Trung Kỳ. Tuy nhiên, các lực lượng vũ trang chưa được thống nhất trong chỉ đạo. Để phát triển lực lượng vũ trang lên một bước, Hội nghị quân sự cách mạng Bắc Kỳ (tháng 4-1945) quyết định thống nhất các lực lượng vũ trang của Đảng như Cứu quốc quân, Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân... thành Việt Nam Giải phóng quân.
Thực hiện chủ trương của Hội nghị, ngày 15-5-1945, Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân và Cứu quốc quân gặp nhau tại địa điểm sau đình làng Quặng, xã Định Biên, huyện Định Hoá, tỉnh Thái Nguyên. Cùng ngày, tại đình làng Quặng, đồng chí Võ Nguyên Giáp tuyên bố thống nhất các tổ chức vũ trang cách mạng trong cả nước thành Việt Nam Giải phóng quân. Sự ra đời của Việt Nam Giải phóng quân đánh dấu sự trưởng thành mới của tư duy và chỉ đạo công tác quân sự của Đảng ta.
Ngày 27/08/1945
• Sự kiện: Thành lập bộ Quốc phòng
Ngay sau khi nhận tin Đế quốc Nhật Bản đầu hàng Đồng Minh (15/8/1945), Quốc dân Đại hội Tân Trào (16/8/1945) đã cử ra Ủy ban Dân tộc Giải phóng do Chủ tịch Hồ Chí Minh lãnh đạo, phát động toàn quốc tiến hành Cách mạng Tháng Tám giành chính quyền
Ngày 27/8/1945, Ủy ban được cải tổ thành Chính phủ Cách mạng lâm thời Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, trong đó Chu Văn Tấn giữ vai trò Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, và Võ Nguyên Giáp làm Thứ trưởng Bộ Quốc phòng.
Ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, đồng thời giới thiệu trước quốc dân Chính phủ lâm thời, khẳng định sự ra đời của một nhà nước cách mạng độc lập, tự do.
Ngày 19/08/1945
• Sự kiện: Cách mạng tháng 8 thành công
Sáng ngày 19/8/1945, hưởng ứng lời kêu gọi của Việt Minh, nhân dân Hà Nội dưới rừng cờ đỏ sao vàng ào ào xuống đường, tập trung tại Nhà hát Lớn dự mít tinh. Sau loạt súng chào cờ và bài “Tiến quân ca” vang vọng, đại biểu Ủy ban quân sự Cách mạng đọc lời hiệu triệu, kêu gọi toàn dân giành chính quyền. Cuộc mít tinh lập tức chuyển thành biểu tình vũ trang. Dòng người cuồn cuộn tiến chiếm Phủ Khâm sai, trại lính bảo an, và các cơ sở chính quyền bù nhìn. Đến chiều tối, Thủ đô giành thắng lợi trọn vẹn.
Từ Hà Nội, ngọn lửa cách mạng bùng lên dữ dội. Ngày 23/8, nhân dân Huế cùng nhiều tỉnh như Bắc Kạn, Hòa Bình, Hải Phòng, Quảng Bình, Quảng Trị… đồng loạt giành chính quyền. Đến ngày 25/8, Sài Gòn - Gia Định cùng hàng loạt địa phương Nam Bộ như Tây Ninh, Biên Hòa, Bến Tre, Vĩnh Long, Trà Vinh... nhất loạt đứng lên khởi nghĩa thành công. Ngay tại Côn Đảo, các chiến sĩ cách mạng bị giam cầm cũng nổi dậy, giành chính quyền từ tay kẻ thù.
Cuộc vùng dậy "long trời lở đất" của hàng triệu quần chúng nhân dân tạo nên sức mạnh áp đảo, đánh tan mọi sự kháng cự của chính quyền bù nhìn. Ngày 28/8/1945, cuộc Tổng khởi nghĩa giành thắng lợi hoàn toàn trên cả nước. Đỉnh cao là ngày 30/8/1945, khi vua Bảo Đại thoái vị, trao lại ấn kiếm, kết thúc triều đại phong kiến cuối cùng.
Lần đầu tiên trong lịch sử, chính quyền thuộc về tay nhân dân, mở ra kỷ nguyên độc lập tự do cho đất nước, khẳng định tinh thần yêu nước, ý chí bất khuất của toàn dân tộc Việt Nam.
Ngày 02/09/1945
• Sự kiện: Bác Hồ đọc tuyên ngôn độc lập
Sáng ngày 26/8/1945, tại ngôi nhà số 48 Hàng Ngang, Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh triệu tập cuộc họp Thường vụ Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam. Tại đây, Thường vụ quyết định chuẩn bị Tuyên ngôn Độc lập và tổ chức lễ mít tinh trọng thể tại Quảng trường Ba Đình để ra mắt Chính phủ Lâm thời và tuyên bố nền độc lập của dân tộc.
Ngày 02/09/1945, trước hàng chục vạn đồng bào tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ Lâm thời, trịnh trọng đọc bản Tuyên ngôn Độc lập. Trong giọng nói vang dội của Người, cả dân tộc Việt Nam, lần đầu tiên, tuyên bố trước toàn thế giới rằng:
“Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do và độc lập. Toàn thể dân Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do và độc lập ấy.”
Tuyên ngôn khẳng định quyền sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc của dân tộc Việt Nam, thủ tiêu hoàn toàn ách thống trị thực dân, phong kiến, mở ra kỷ nguyên mới – kỷ nguyên của độc lập và tự do.
Ngày 02/09/1945 không chỉ là ngày hội lớn của dân tộc, mà còn là ngày Việt Nam khẳng định vị thế của mình trên trường quốc tế, mở ra trang sử vàng chói lọi cho dân tộc Việt Nam.
Ngày 07/09/1945
• Sự kiện: Thành lập Bộ Tổng Tham mưu
Ngày 02/9/1945, Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa - Nhà nước dân chủ công nông đầu tiên ở Đông Nam Á được thành lập, cùng với việc xây dựng, hoàn thiện bộ máy Nhà nước non trẻ, việc tổ chức xây dựng Quân đội, các cơ quan chỉ đạo, chỉ huy và các lực lượng vũ trang được khẩn trương tiến hành, nhằm đáp ứng yêu cầu bảo vệ thành quả cách mạng và chính quyền non trẻ.
Trong đó, Trung ương Đảng đã chủ trương tổ chức cơ quan tham mưu chiến lược của Quân đội. Ngày 07/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh giao nhiệm vụ thành lập Bộ Tổng Tham mưu: “Ta vừa giành được độc lập, tự do, cả nước đang tích cực xây dựng quân giải phóng và tự vệ để cùng toàn dân giữ gìn độc lập, tự do. Chính phủ lâm thời đã quyết định tổ chức Bộ Quốc phòng, nay Đoàn thể (Đảng) lập Bộ Tổng Tham mưu để chỉ huy, điều hành lực lượng vũ trang trong cả nước.
Sau khi thành lập, dưới sự chỉ đạo của Bộ Quốc phòng, các cơ quan của Bộ Tổng Tham mưu: Tác chiến - Đồ bản, Tình báo, Thông tin liên lạc, Văn phòng, Mật mã, Hậu cần, Vệ binh,… lần lượt ra đời và đi vào hoạt động. Buổi đầu thành lập, mặc dù điều kiện mọi mặt còn hết sức khó khăn, thiếu thốn, nhưng cán bộ, nhân viên, chiến sĩ Bộ Tổng Tham mưu đã đoàn kết, thống nhất, chủ động khắc phục khó khăn, vừa kiện toàn tổ chức đảng, tổ chức chỉ huy, mở rộng các đầu mối, bổ sung quân số, phát triển nhiệm vụ, nghiên cứu phương pháp hoạt động,… vừa kết hợp làm việc với học tập, bồi dưỡng nâng cao trình độ tham mưu chiến lược cho Bộ Quốc phòng và Trung ương Đảng theo chức năng, nhiệm vụ.
Trong đó, tập trung tham mưu, chỉ đạo xây dựng Quân đội, phát triển chiến tranh du kích; đổi tên, hợp nhất các tổ chức vũ trang, thống nhất tổ chức biên chế đơn vị bộ đội chủ lực, xác định nguyên tắc tổ chức lực lượng, cách đánh, hình thành các đoàn quân Nam tiến, chi viện cho chiến trường miền Nam; chỉ đạo phân chia lại chiến trường, huấn luyện quân sự, bảo đảm hậu cần, bổ sung vũ khí, đạn dược…
Bộ Tổng Tham mưu ra đời luôn gắn với quá trình xây dựng, chiến đấu, trưởng thành, chiến thắng của Quân đội nhân dân Việt Nam trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Với tài mưu lược, sáng tạo về nghệ thuật quân sự, nhất là nghệ thuật nắm địch, chỉ đạo tác chiến chiến lược của Bộ Tổng Tham mưu đã tạo ra bước ngoặt của chiến tranh để giành thắng lợi quyết định. Đây là “mặt trận” đấu mưu, đấu trí hết sức căng thẳng giữa cơ quan tham mưu chiến lược của Quân đội ta với Bộ Chỉ huy quân Pháp và quân Mỹ, Bộ Tổng Tham mưu ngụy; trong đó, việc nắm, phán đoán chính xác tình hình địch, phân tích, đánh giá đúng, nhận định được chiều hướng phát triển của tình hình là cơ sở cơ bản, tiền đề quan trọng để tham mưu và xây dựng các chủ trương, kế hoạch của ta.
Ngày 09/09/1945
• Sự kiện: Thành lập Phòng Thông tin liên lạc quân sự - tiền thân Binh chủng Thông tin liên lạc
Để Trung ương Đảng, Chính phủ Cách mạng Lâm thời và Bộ Tổng chỉ huy có thể nắm vững và chỉ đạo các đơn vị, các chiến khu, các tỉnh trong cả nước, yêu cầu đặt ra cần phải có ngay một hệ thống Thông tin liên lạc riêng cho quân đội. Trước yêu cầu đó, ngày 09/9/1945, Phòng Thông tin liên lạc quân sự Bộ Tổng tham mưu do đồng chí Hoàng Đạo Thúy phụ trách được thành lập, chính thức triển khai mạng lưới Thông tin liên lạc đầu tiên của quân đội, góp phần quan trọng giúp Trung ương Đảng, Chính phủ và Bộ Tổng Tư lệnh chỉ đạo, chỉ huy quân đội tập trung, thống nhất, nhanh chóng và chính xác. Ngày 09/9/1945 trở thành ngày truyền thống của Bộ đội Thông tin liên lạc.
Trên cơ sở Nghị quyết của Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 6 (1949), ngày 31/7/1949, Bộ Quốc phòng, Tổng Tư lệnh ra Nghị định số 123-NĐ về việc thành lập Cục Thông tin liên lạc thuộc Bộ Tổng Tư lệnh và ngày 18/6/1949, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 56-SL cử đồng chí Hoàng Đạo Thúy làm Cục trưởng Cục Thông tin liên lạc thuộc Bộ Tổng Tư lệnh, với các nhiệm vụ hình thành tổ chức cơ quan và đơn vị thuộc Cục, mở lớp đào tạo sỹ quan tham mưu Thông tin liên lạc và cán bộ kỹ thuật sửa chữa vô tuyến điện, điện thoại, máy phát điện, ban hành phương án tổ chức hệ thống Thông tin liên lạc trong toàn quân; sửa chữa, mua sắm các phương tiện khí tài Thông tin liên lạc để trang bị cho các đơn vị; biên soạn tài liệu để huấn luyện cho Thông tin liên lạc toàn quân.
Hiện nay, Bộ đội Thông tin liên lạc là một trong các lực lượng được xác định ưu tiên hiện đại hóa
Ngày 15/09/1945
• Sự kiện: Thành lập Phòng Quân giới – Nền móng của Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng
Ngày 15/9/1945, chưa đầy nửa tháng sau Lễ Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, với tư duy và tầm nhìn chiến lược, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký sắc lệnh thành lập Phòng Quân giới trực thuộc Bộ Quốc phòng (tiền thân của Tổng cục Công nghiệp quốc phòng ngày nay). Đồng thời, Người chỉ đạo và trực tiếp tuyển chọn cán bộ, giao nhiệm vụ phụ trách, đặt nền móng cho sự ra đời, phát triển ngành Quân giới - Công nghiệp quốc phòng Việt Nam.
Trong Chỉ thị thành lập Phòng Quân giới, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ nhiệm vụ của Quân giới Việt Nam là: thu thập, mua sắm vũ khí và tổ chức cơ sở sản xuất vũ khí; vừa coi trọng khai thác, sửa chữa, sử dụng có hiệu quả vũ khí, trang bị hiện có, vừa quan tâm sản xuất vũ khí, trang bị mới. Là người am hiểu thế giới hiện đại, thấu hiểu lịch sử dân tộc, nhất là hoàn cảnh của một đất nước vừa mới giành được độc lập, chính quyền non trẻ đang đứng trước “thù trong, giặc ngoài”, một dân tộc phải chịu hàng trăm năm đô hộ, áp bức của thực dân, phong kiến, nền kinh tế lạc hậu, chậm phát triển, khó khăn, thiếu thốn mọi bề.
Quán triệt, thực hiện tư tưởng, chỉ đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ngay sau khi thành lập, ngành Quân giới đã vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách, biến không thành có. Một mặt thông qua tuyên truyền, vận động nhân dân cả nước hăng hái tham gia “Tuần lễ Vàng” để mua sắm vũ khí; mặt khác, ra sức xây dựng các công xưởng để sản xuất, sửa chữa vũ khí, trang bị.
Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nhất là những năm gần đây, tư tưởng, lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh được ngành Công nghiệp quốc phòng triển khai thực hiện bằng những việc làm thiết thực, trở thành đòn bẩy, biện pháp hữu hiệu để quy tụ và phát huy sức mạnh tổng hợp, hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao, tạo bước phát triển mới, toàn diện. Năng lực nghiên cứu, thiết kế, sản xuất, sửa chữa vũ khí, trang bị kỹ thuật, trình độ công nghệ của Công nghiệp Quốc phòng phát triển cả về bề rộng, chiều sâu; từng bước làm chủ công nghệ sản xuất, sửa chữa, cải tiến, số hóa nhiều loại vũ khí, trang thiết bị kỹ thuật thế hệ mới, công nghệ cao, hiện đại mang thương hiệu Việt Nam, đáp ứng một phần nhu cầu vũ khí, trang bị kỹ thuật cho toàn quân, đóng góp tích cực vào xây dựng Quân đội từng bước hiện đại, v.v. Cùng với đó, Ngành chú trọng kết hợp chặt chẽ sản xuất quốc phòng với kinh tế, tham gia có hiệu quả vào phát triển kinh tế - xã hội, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, v.v.
Ngày 25/10/1945
• Sự kiện: Phòng Tình báo trực thuộc Bộ Tổng tham mưu được thành lập
Ngày 25/10/1945, đồng chí Hoàng Văn Thái, Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam đã chính thức công bố Quyết định thành lập Phòng Tình báo trực thuộc Bộ Tổng Tham mưu, đánh dấu cho sự ra đời của lực lượng Tình báo Quốc phòng Việt Nam. Sau chiến thắng Biên giới năm 1950, Ban Chấp hành Trung ương Đảng ra Chỉ thị 07/CT nhằm tăng cường công tác tình báo phục vụ trực tiếp cho sự chỉ đạo chiến lược của Đảng và Nhà nước ta trong tình hình mới. Tiếp đó, ngày 17/5/1951, Chính phủ ra Sắc lệnh số 42/SL thành lập Ban Tình báo chiến lược với bí danh là Nha Liên lạc trực thuộc Phủ thủ tướng. Việc thành lập Nha Liên lạc là bước ngoặt quan trọng của Tình báo Quốc phòng Việt Nam. Ngay sau khi được thành lập, Nha Liên lạc đã chọn địa bàn xã Thượng Ấm - huyện Sơn Dương - tỉnh Tuyên Quang làm trụ sở hoạt động và tiến hành công tác tin tức phục vụ sự nghiệp cách mạng nước ta lúc bấy giờ. Đây được coi là dấu ấn, sự khởi đầu vinh quang của lực lượng Tình báo Quốc phòng Việt Nam.
Thực tế trong thời gian trước và sau Cách mạng tháng Tám các xứ ủy, tỉnh ủy và lực lượng vũ trang các phân khu ở từng địa phương đã hình thành tổ chức tình báo của riêng mình. Tuy nhiên, lực lượng lúc bấy giờ còn mỏng, tổ chức chưa chặt chẽ, thiếu thống nhất và hiệu quả hoạt động chưa cao. Để nắm chắc tình hình địch và chủ động chuẩn bị lâu dài cho kháng chiến trên phạm vi toàn quốc, ta chủ trương xây dựng một cơ quan Tình báo Quân sự thống nhất từ Bộ Quốc phòng xuống đến các đơn vị, địa phương trên cơ sở hợp nhất các lực lượng Tình báo của Đảng và Quân đội. Đây là tổ chức Tình báo đầu tiên của Việt Nam và là tiền thân của Tổng cục Tình báo Quốc phòng Việt Nam (Tổng cục 2) ngày nay. Từ đó, ngày 25/10 hằng năm đã trở thành ngày truyền thống ngành Tình báo Quốc phòng Việt Nam